|
Aydınlatma Teknik Terimleri: İçindekiler:
|
PAR (Fotosentetik Olarak Aktif Radyasyon)
PAR, ışık spektrumunda bitkilerin fotosentezde kullanabildiği dalga boyu aralığına verilen addır. Bu aralık 400-700 nm arası olarak bilinse de güncel çalışmalarda elde edilen sonuçlar bitkilerin bu aralığın dışına taşabildiğini gösteriyor. Bundan dolayı pek çok kurum bu aralığı 380-780nm üzerinden hesap ediyor.
Bitki yetiştirme lambalarının ilan açıklamalarında yazan “full spectrum” bahsedilen lambanın PAR aralığında ışık yaydığı anlamına gelir. PAR kendi başına bir ölçüt olmasa bile alacağınız bir lambanın yaydığı ışığın ne kadarının PAR aralığında olduğunu bilmeniz, ürünlerinizin verimi hakkında doğru tahminlerde bulunmanızı sağlar.
PPF (Fotosentetik Foton Akısı)
Ne isim ama! Korkmayın, hemen açıklayacağız. PPF, fotosentetik olarak aktif foton miktarını belirleyebileceğiniz bir yoldur. PPF, bir ışık kaynağının saniye başına saçtığı 380 - 780nm aralığındaki fotonların miktarıdır diyebiliriz. PPF’nin birimi (μmol/s)’dir.
PPF, ışık ölçme küresi (ulbricht küresi) adı verilen bir alet yardımıyla ölçülür. Ve genelde ışık ölçme kürelerinin fiyatlarının çok yüksek olmasından dolayı üçüncül şahıslar tarafından test edilir.
PPF’ değerini, yani harcadığınız enerji başına 380-780nm aralığında yayılan fotonların sayısını, bilmeniz bir ışık kaynağının ne kadar verimli olduğunu görmenizi sağlar. Siz de kullandığınız cihazın verimini tespit etmek için PPF değerini cihazın watt değerine bölebilirsiniz. Bulduğunuz değer size PPF verimliliğini söyleyecektir. Bu değerin büyümesi verimin yükselmesi demektir.
Bir bitki yetiştirme lambası almadan önce PPF değerlerini ve verimlilik oranını bilmeniz çok önemlidir. Yüksek watt değerine sahip bir lamba çekici gelebilir ancak bu her zaman lambanın verimli olduğu anlamına gelmez. Böylesi bilinçsiz alışverişler aynı sonucu daha az bütçeyle elde edebilecekken sizleri zarara da sokabilir.
PPFD (Fotosentetik Foton Akısı Yoğunluğu)
PPFD az önce bahsettiğimiz PPF’in, yani fotosentetik olarak aktif toplam foton sayısının, metrekareye oranıdır. PPFD için; bir nevi bitkilerin üzerine düşen fotosentetik aktif foton miktarının ölçümü diyebiliriz.
PPFD genellikle Apogee SQ-520 gibi kuantum sensörler yardımıyla ölçülür. Bu sensör belirli bir noktaya vuran ışığının metrekare başına yoğunluk değerini bize söyler. Bu yaklaşık değerler gün ışığı gibi doğal kaynaklar için gayet güzel çalışır.
Yapay ışık kaynakları için ise doğru değeri almanız adına etraflıca bir araştırma ve ortam düzenlemesi gerekebilir. Çünkü kullandığınız sensör, lambanız veya bu iki cihazın birbirine uzaklığı sonucu etkileyecektir. Elbette bu sensörlerin geneli çok maliyetli olduğu için çeşitli kurumların farklı bitki yetiştirme ortamları için hazırladıkları PPFD haritaları vardır. Bu haritalar da PPFD testlerinde kullanılır.
Bir PPFD haritası; PPFD değerlerinin yüzey alanının farklı noktalarında ve ışık kaynağından belli uzaklıklarda nasıl değiştiğinin bir şemasıdır. Mesela bir test kuruluşu lambalarını 90cm x 90cm bir alanın 60cm yukarısına asıp (her biri 10cm aralıklı olacak şekilde) 100 farklı ölçüm yapar ve değerlerdeki çeşitliliği ölçerek PAR haritasını çıkarır.
Bu haritalar bitkileriniz için bir lamba satın alacakken size yardımcı olabilir. Lakin bu haritalardaki değerleri, iyi sonuçlar göstermesi için manipüle etmek çok kolaydır. Bir kuruluş bu amaç için ölçümlerini daha az çeşitlilikle yapabilir ve en güzel sonuçları size sunabilir. Kısacası kullanışlı olmalarının yanında yanıltıcı da olabilirler. Bu nedenle üreticinin güvenilir olması ve testlerin canlı videolar veya tarafsız test laboratuvarlarında yapılması önemlidir.
DLI (Günlük Işık İntegrali)
DLI gün bazında metrekareye düşen fotosentetik olarak aktif foton sayısını ifade eder. Bu değer günün belirli vakitlerinde PPFD değerinin ölçülüp ortalama bir rakam çıkarılmasıyla elde edilir.
Bitkiden bitkiye optimum DLI değeri değiştiği için bu değeri takip etmeniz çok mühimdir. Sera yetiştiricilerinin çoğu Güneş’ten gelen ışığın DLI değerini ölçüp bitki yetiştirme lambalarını kalan ihtiyacı sağlaması için çalıştırırlar. Kapalı alanlarda bu işi yapanlar ise Güneş’ten yardım alamayacakları için lambalarını en yüksek verimde kullanmak zorundadırlar. Bu yüzden de lambalarını bitkilere çok yakın yerlere asarlar.
Önemli bir not: Bitkiler sadece ışığa ihtiyaç duymazlar. Bitkisel bazı süreçler; vejetatif büyüme, çiçek açma ve belirli bir süre karanlıkta kalmalarını da gerektirebilir.
YPF (Verimli Foton Akısı)
YPF fotosentetik olarak aktif fotonların miktarını ölçmenin bir başka yoludur. PPF’ten farkı şudur: PPF değeri bütün dalga boyu değerlerine eşit muamele gösterir. YPF ise bitkiden bitkiye değişen bir şekilde ürün verimini artıran ve fotosentez için absorbe edilen dalga boylarına sahip fotonları öne çıkarır.
Bu öne çıkarma işlemi K. J. McCree adlı bilim insanının çalışma sonuçlarını gösterdiği Fotosentetik Cevap Grafiği üzerinden incelenir. Grafik, bitkilerin farklı dalga boylarındaki fotonları ne oranla fotosentezde kullandığını gösterir. YPF değeri ve ölçülme biçimleri hakkında pek çok tartışma bulunduğu için çoğu kuruluş YPF’yi hesaplamaya yanaşmaz.
Işık Akısı, Lümen ve Lüx
Işık Akısı bir kaynağın yaydığı toplam görülebilir ışık miktarına verilen addır. Lümen, ışık akısının birimidir. Lüx ise ışık akısının birim alana bölünmesiyle ortaya çıkan diğer bir birimdir. Bu parametreler genellikle kapalı ortamlardaki ve insan yapımı/insan merkezli ışık kaynaklarının ne kadar parlak olduğunu ölçmek için kullanılır.
Ancak bu değer ve birimler asla bahçıvanlıkla ilgili ölçümlerde kullanılmamalıdır. Çünkü insan gözü görebildiği ışığın belli dalga boylarını diğerlerine göre daha parlak algılar ve bu algının etkisi de parlaklık fonksiyonu denen bir fonksiyonla gösterilir. Söz konusu olan algı yanılgısı insanlarda yeşil ışığa karşı bir taraflılık meydana getirir. Bitkiler ise fotosentez yaparken tam aksine yeşil ışığı az, mavi ve kırmızı ışığı çok kullanırlar. Bu yüzden de bir ışığın ne kadar iyi etki yapacağını belirlerken ışık akısını ölçüt olarak almak çok mantıklı olmaz.